Hy vọng bài viết này sẽ mang đến cho bạn nhiều góc nhìn hữu ích về thế giới phân tích dữ liệu.
Author: Kim Trương | Co-founder of ACE Academy
Biểu đồ tròn (pie chart) là một công cụ phổ biến trong việc trình bày dữ liệu dưới dạng hình ảnh trực quan. Loại biểu đồ này giúp người dùng dễ dàng so sánh các phần trong một tổng thể. Tuy nhiên, không phải lúc nào biểu đồ dạng tròn cũng là lựa chọn phù hợp. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về biểu đồ tròn, khi nào nên sử dụng biểu đồ hình tròn và cách thiết kế hiệu quả để tránh những lỗi phổ biến.
I. Biểu đồ tròn là gì?
Biểu đồ tròn, hay còn gọi là Pie Chart, là dạng biểu đồ mà các phần của nó được chia thành các mảnh theo tỷ lệ phần trăm. Mỗi mảnh đại diện cho một phần trăm của tổng thể dữ liệu. Biểu đồ này rất trực quan và thường được sử dụng để trình bày các dữ liệu so sánh tỷ lệ giữa các phần với nhau.
Biểu đồ hình tròn có lịch sử lâu đời, được phát minh bởi nhà toán học William Playfair vào đầu thế kỷ 19. Bạn có thể tìm hiểu thêm về lịch sử của biểu đồ tròn để hiểu rõ hơn về sự phát triển và ứng dụng của loại biểu đồ này.
Mỗi phần của biểu đồ hình tròn được gọi là một mảnh (slice) và nó có kích thước tương ứng với tỷ lệ phần trăm của dữ liệu. Biểu đồ này đặc biệt hiệu quả khi muốn nhấn mạnh vào sự chênh lệch rõ ràng giữa các thành phần trong một tập hợp.
II. Khi nào nên sử dụng biểu đồ tròn?
Biểu đồ tròn không phải lúc nào cũng là lựa chọn tối ưu cho việc trình bày dữ liệu. Để có thể sử dụng nó hiệu quả, cần xem xét các yếu tố sau:
- Khi cần thể hiện tỷ lệ phần trăm của các phần trong tổng thể: Pie Chart lý tưởng khi bạn muốn thể hiện một bức tranh rõ ràng về cách mỗi phần đóng góp vào tổng thể. Ví dụ, nó có thể được dùng để thể hiện thị phần của các sản phẩm trên thị trường.
- Khi dữ liệu không quá phức tạp: Tốt nhất khi chỉ có từ 3 đến 6 mảnh trong biểu đồ hình tròn. Khi có quá nhiều phần nhỏ, biểu đồ sẽ trở nên khó hiểu và không còn trực quan.
- Khi các phần dữ liệu có sự khác biệt rõ ràng: Nếu các phần dữ liệu có giá trị gần giống nhau, biểu đồ sẽ không rõ ràng và có thể gây nhầm lẫn. Thay vào đó, nên sử dụng biểu đồ cột hoặc thanh ngang để so sánh chính xác hơn.
- Khi cần trình bày dữ liệu một cách trực quan, nhanh chóng: Biểu đồ tròn rất phù hợp khi cần một cái nhìn tổng quan nhanh chóng về cấu trúc của dữ liệu.
III. Cách sắp xếp dữ liệu để vẽ biểu đồ tròn (Pie chart)
Để vẽ một biểu đồ rõ ràng và dễ hiểu, việc sắp xếp và tổ chức liệu đúng cách là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số nguyên tắc bạn cần tuân thủ:
1. Dữ liệu phải là phần trăm:
Biểu đồ tròn chỉ thể hiện tốt khi dữ liệu của bạn là các tỷ lệ phần trăm. Tổng các phần phải bằng 100%.
2. Sắp xếp dữ liệu theo thứ tự hợp lý:
Đặt các phần lớn nhất lên trước và sắp xếp từ lớn đến nhỏ. Điều này giúp người xem dễ dàng nhận diện sự khác biệt giữa các phần.
3. Tránh quá nhiều phần nhỏ:
Nếu có quá nhiều phần nhỏ, chúng có thể làm biểu đồ trở nên rối mắt. Hãy gom những phần nhỏ thành một nhóm chung để dễ theo dõi.
4. Sử dụng màu sắc một cách thông minh:
Có nhiều cách để lựa chọn màu sắc khi vẽ biểu đồ tròn. Mỗi phần của biểu đồ nên được tô màu khác nhau để dễ phân biệt. Tuy nhiên, tránh sử dụng quá nhiều màu sắc sặc sỡ gây mất tập trung.
IV. Nguyên tắc khi vẽ biểu đồ tròn là gì? Lỗi nào phổ biến thường gặp?
Thiết kế biểu đồ tròn không chỉ là việc vẽ các phần theo đúng tỷ lệ, mà còn đòi hỏi sự tinh tế để tránh các lỗi phổ biến. Dưới đây là một số nguyên tắc quan trọng:
1. Sử Dụng Khi Có Ít Phần dữ liệu
Biểu đồ tròn hoạt động tốt nhất khi bạn chỉ có dưới 6 phần dữ liệu. Khi có quá nhiều phần nhỏ, việc đọc biểu đồ trở nên khó khăn và giảm hiệu quả. Hãy giới hạn số lượng phần và gom các phần nhỏ thành “Khác” để đơn giản hóa biểu đồ.
2. Không Sử Dụng Khi Các Phần Có Kích Thước Gần Bằng Nhau
Khi các phần dữ liệu có giá trị tương đương, biểu đồ này sẽ khó thể hiện sự khác biệt rõ ràng. Trong những trường hợp này, biểu đồ cột hoặc biểu đồ thanh ngang sẽ giúp người xem dễ dàng so sánh hơn.
3. Tránh Làm Biểu Đồ Quá Phức Tạp
Một lỗi thường gặp là cố gắng nhồi nhét quá nhiều thông tin vào biểu đồ. Điều này không chỉ làm mất đi tính trực quan mà còn khiến người xem khó nắm bắt thông điệp chính. Hãy giữ cho biểu đồ đơn giản và rõ ràng.
4. Đảm Bảo Các Phần Tổng Bằng 100%
Đây là nguyên tắc cơ bản nhưng lại dễ bị quên khi dữ liệu không được tổ chức cẩn thận. Trước khi vẽ biểu đồ, hãy kiểm tra để chắc chắn rằng tổng tất cả các phần bằng 100%.
5. Tránh Sử Dụng Biểu Đồ Tròn Cho Dữ Liệu Thời Gian
Biểu đồ tròn không phù hợp để hiển thị sự thay đổi của dữ liệu theo thời gian. Thay vào đó, sử dụng biểu đồ đường hoặc biểu đồ cột để theo dõi sự biến động theo từng giai đoạn.
V. Hướng dẫn nhận xét biểu đồ tròn trong Excel bằng Format Data Labels
Việc phân tích, nhận xét biểu đồ tròn trong Excel giúp chú thích và đánh giá chi tiết cho từng phần của biểu đồ. Giúp người xem dễ dàng hiểu rõ ý nghĩa của dữ liệu. Hỗ trợ bạn nâng cao năng suất khi lập báo cáo. Các nhận xét sẽ được hiển thị trực tiếp trên biểu đồ. Giúp bạn truyền tải thông điệp một cách hiệu quả. Dưới đây là các bước thực hiện:
Bước 1:
Mở tệp Excel chứa biểu đồ cần thêm nhận xét.
Bước 2:
Nhấn chuột phải vào biểu đồ và chọn “Add Data Labels” từ bảng tùy chọn xuất hiện. Khi đó, giá trị sẽ hiển thị trên từng phần của biểu đồ, tạo nền tảng cho việc nhận xét.
Bước 3:
Tiếp tục nhấn chuột phải vào biểu đồ và chọn “Format Data Labels.” Một bảng tùy chọn sẽ xuất hiện ở bên phải màn hình, cung cấp các công cụ để tùy chỉnh.
Bước 4:
Tích chọn “Value From Cells” ở cột Format Data Labels bên phải, sau đó sử dụng bảng Data Labels Range để chọn cột chứa các nhận xét đã nhập trước đó, ứng với từng phần của biểu đồ.
Bước 5:
Kết quả là các nhận xét sẽ hiển thị trực tiếp trên biểu đồ, cung cấp cho người xem cái nhìn toàn diện và chi tiết hơn.
Bằng cách này, bạn có thể dễ dàng xây dựng biểu đồ tròn trực quan và tạo ra những báo cáo chất lượng. Giúp người xem nhanh chóng nắm bắt được các thông tin quan trọng.
VI. Biểu đồ thay thế tốt hơn biểu đồ tròn trong từng trường hợp
1. Biểu đồ cột nhóm (Cluster bar chart)
Biểu đồ cột là đối thủ cạnh tranh chính của biểu đồ tròn. Thay vì sử dụng các lát cắt để thể hiện tỷ lệ phần trăm, biểu đồ cột sử dụng các thanh dọc hoặc ngang để so sánh các giá trị. Biểu đồ cột giúp trình bày dữ liệu rõ ràng hơn khi so sánh giữa các nhóm, đặc biệt khi số lượng nhóm nhiều hơn. Tuy nhiên, biểu đồ hình tròn lại hiệu quả hơn khi bạn cần nhấn mạnh vào mối quan hệ giữa một phần và toàn bộ.
Tham khảo cẩm nang sử dụng biểu đồ cột và những lưu ý cần tránh tại đây
2. Biểu đồ cột chồng (Stacked bar chart)
Stacked bar chart – Biểu đồ cột chồng là một biến thể của biểu đồ cột, trong đó các phần của mỗi cột đại diện cho các thành phần nhỏ hơn trong tổng thể. Điều này giúp biểu đồ cột chồng cũng có khả năng trình bày tốt sự so sánh giữa các nhóm cũng như phần đóng góp của từng nhóm. Tuy nhiên, biểu đồ tròn vẫn dễ nhìn hơn khi chỉ có một nhóm cần được phân tích.
3. Biểu đồ bánh vuông (Waffle chart)
Waffle chart – Biểu đồ bánh vuông, hay còn gọi là biểu đồ vuông, là một sự thay thế sáng tạo cho pie chart. Biểu đồ này sử dụng 100 biểu tượng, thường là các ô vuông, sắp xếp trong lưới 10 x 10, mỗi ô biểu tượng cho 1% của dữ liệu. Các ô sẽ được tô màu theo sự phân phối danh mục. Biểu đồ bánh vuông dễ đọc hơn và có tính trực quan cao. Đặc biệt hữu ích khi muốn trình bày các tỷ lệ nhỏ.
VII. Kết luận
Biểu đồ tròn là công cụ tuyệt vời khi bạn cần trình bày tỷ lệ phần trăm của các phần trong tổng thể. Tuy nhiên, để biểu đồ này phát huy hiệu quả tối đa, bạn cần biết khi nào nên sử dụng và thiết kế đúng cách. Bằng cách tuân theo các nguyên tắc về cách vẽ biểu đồ tròn hiệu quả và tránh các lỗi phổ biến, bạn có thể tạo ra những biểu đồ đẹp mắt và dễ hiểu cho người xem.
Biểu đồ là một phần vô cùng quan trọng trong ngành phân tích dữ liệu. Biểu đồ có thể hỗ trợ bạn kể được câu chuyện data từ các con số khô khan. Từ đó giúp bạn tự tin hơn khi bước chân vào ngành phân tích dữ liệu. Bên cạnh đó, có một kế hoạch học tập sẽ giúp bạn tạo ra sự khác biệt lớn. Bạn cần phải hiểu và xây dựng cho mình một lộ trình học phân tích dữ liệu hiệu quả nếu bạn muốn thành thạo về dữ liệu và bộ công cụ.
Để học thêm và thành thạo nhiều kĩ năng về cách vẽ biểu đồ tròn, cách vẽ chart nói riêng và Excel, Power BI nói chung, hãy tham khảo các khóa học “Data Analytics for Business Professionals”, “Data Analytics in Excel” “Data Storytelling Mastery” tại ACE Academy. Các khóa học này sẽ giúp bạn thông thạo mọi kĩ năng xử lí dữ liệu trong Excel, Power BI. Giải quyết mọi bàn toán kinh doanh với cơ hội nghề nghiệp rộng mở. Bắt đầu hành trình của bạn ngay hôm nay với các khóa học của ACE Academy để trở thành một chuyên gia phân tích dữ liệu thành công!
IIX. Một số câu hỏi thường gặp
1. Khi nào nên sử dụng biểu đồ tròn?
Pie Chart phù hợp khi bạn muốn thể hiện tỷ lệ phần trăm của các thành phần trong một tổng thể duy nhất, đặc biệt khi số lượng thành phần ít (dưới 5–6 phần).
2. Có nên dùng biểu đồ tròn để so sánh nhiều nhóm dữ liệu không?
Không nên. Biểu đồ tròn không hiệu quả để so sánh giữa các nhóm, bạn nên dùng biểu đồ cột hoặc cột chồng thay thế để trực quan hơn.
3. Làm sao để vẽ biểu đồ tròn không bị rối?
- Tránh chia thành quá nhiều phần nhỏ
- Sắp xếp dữ liệu theo thứ tự hợp lý
- Dùng màu sắc dễ phân biệt
- Luôn đảm bảo tổng dữ liệu là 100%
4. Cách nhận xét biểu đồ tròn trong Excel như thế nào?
Dựa vào tỷ lệ phần trăm từng phần, màu sắc, kích thước lát cắt lớn nhất/nhỏ nhất và so sánh tương quan giữa các phần với nhau.
5. Pie Chart khác gì so với Waffle Chart (biểu đồ bánh vẽ)?
- Biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ bằng lát cắt hình tròn, còn waffle chart thể hiện bằng lưới ô vuông.
- Waffle chart dễ nhìn khi in trắng đen hoặc in nhỏ, phù hợp dashboard.
About the author
Kim Trương
Co-Founder of ACE Academy
Kim Trương, MFIN là chuyên gia tài chính và quản lý rủi ro với kinh nghiệm tại Bosch, ACB và các dự án AI-driven tài chính toàn cầu. Hiện Kim là Project Manager tại Bosch Global Software, đồng thời là Investment Risk Trainer tại ACB Stocks và cố vấn tại Alice&Partners Consulting.Với vai trò co-founder của ACE Academy, giảng viên Kim Trương giảng dạy chuyên đề về phân tích tài chính doanh nghiệp bằng Excel, và tư vấn cho nhiều doanh nghiệp SME trong ngành F&B tại Việt Nam.
