Biểu đồ thanh ngang (Bar chart) – 7 bí quyết sử dụng hiệu quả
Biểu đồ thanh ngang (Bar Chart) là một trong những công cụ trực quan hóa dữ liệu phổ biến và hiệu quả nhất trong việc so sánh các giá trị giữa các danh mục hoặc nhóm khác nhau. Từ việc phân tích doanh số bán hàng đến theo dõi hiệu suất, biểu đồ thanh là trợ thủ đắc lực không thể thiếu trong các lĩnh vực như kinh doanh, giáo dục, và nghiên cứu.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ:
- Tìm hiểu chi tiết về biểu đồ thanh ngang và các loại biến thể của nó.
- Phân tích trường hợp ứng dụng thực tế.
- Khám phá 7 bí quyết cần nhớ khi làm việc với biểu đồ thanh ngang.
I. Biểu Đồ Thanh Ngang Là Gì?
Biểu đồ thanh ngang là loại biểu đồ biểu thị dữ liệu bằng các thanh (bars) nằm ngang, có chiều dài tỷ lệ với giá trị mà chúng đại diện. Công cụ này lý tưởng để:
- So sánh giá trị giữa các danh mục.
- Phát hiện sự chênh lệch hoặc xu hướng.
- Truyền tải thông tin một cách trực quan, dễ hiểu.
Ví dụ: Hãy nhìn vào biểu đồ dưới đây thể hiện TOP 10 tài khoản Instagram có số lượng followers cao nhất thế giới ( nguồn: Lifestyle Asia)
Chỉ cần lướt qua, chúng ta dễ dàng nhận ra ngay:
- Instagram và Cristiano Ronaldo là hai tài khoản dẫn đầu với thanh dài nhất.
- Selena Gomez và The Rock tuy sát nhau về số lượng followers nhưng vẫn có sự khác biệt nhỏ được biểu thị rõ ràng.
II. Ứng Dụng Của Biểu Đồ Thanh Ngang Trong Thực Tế
Biểu đồ thanh ngang không chỉ trực quan mà còn cực kỳ linh hoạt, phù hợp trong nhiều tình huống:
- So sánh doanh số bán hàng giữa các khu vực.
- Theo dõi sự chênh lệch nhân sự giữa các phòng ban.
- Phân tích doanh thu giữa các đối thủ cạnh tranh.
Chẳng hạn, một báo cáo từ Deloitte sử dụng biểu đồ này để phân tích thói quen sử dụng điện thoại vào ban đêm.
Kết quả cho thấy:
- Người dùng chủ yếu kiểm tra thời gian hơn bất kỳ hoạt động nào khác.
- Tỷ lệ người không sử dụng điện thoại giữa đêm lên đến 50%, một con số thú vị đáng chú ý.
III. Các Loại Biểu Đồ Thanh Ngang Phổ Biến
Không chỉ dừng lại ở dạng biểu đồ thanh ngang đơn giản, công cụ này còn có nhiều biến thể phù hợp với từng mục đích cụ thể:
1.Clustered Bar Chart (Biểu Đồ Thanh Nhóm)
a. Định nghĩa
Biểu đồ thanh nhóm (Clustered Bar Chart) là một dạng biểu đồ thanh ngang trong đó các nhóm dữ liệu được sắp xếp cạnh nhau để dễ dàng so sánh giá trị giữa các danh mục và các nhóm con. Mỗi danh mục thường chứa nhiều thanh ngang, mỗi thanh đại diện cho một nhóm con thuộc danh mục đó.
Ví dụ: So sánh doanh số bán cà phê hòa tan, trà nguyên lá, và mật ong trong từng kênh thương mại điện tử như Shopee, Lazada, TikTok.
b. Ưu Điểm Của Clustered Bar Chart
- So sánh dễ dàng giữa các nhóm con và danh mục.
- Thích hợp cho dữ liệu có nhiều thông tin cần thể hiện.
- Hiển thị chi tiết mà vẫn giữ được sự trực quan.
c. Lưu Ý Khi Sử Dụng Clustered Bar Chart
- Không nên có quá nhiều nhóm con: Số lượng thanh quá nhiều trong một nhóm sẽ gây rối mắt.
- Chọn màu sắc hợp lý: Màu sắc cần tương phản và dễ phân biệt để hỗ trợ đọc dữ liệu hiệu quả.
- Tối ưu kích thước: Đảm bảo khoảng cách giữa các nhóm đủ rộng để không gây khó khăn trong việc phân biệt.
2. Stacked Bar Chart (Biểu Đồ Thanh Chồng)
a. Định nghĩa
Biểu đồ thanh chồng (Stacked Bar Chart) là dạng biểu đồ thanh trong đó các giá trị của nhóm con được xếp chồng lên nhau trên cùng một thanh, thay vì đặt cạnh nhau như trong biểu đồ thanh nhóm. Tổng chiều dài của thanh đại diện cho tổng giá trị của tất cả các nhóm con trong một danh mục, và từng phần của thanh thể hiện giá trị của từng nhóm con..
Ví dụ: Phân tích tổng doanh số bán ra của từng kênh, đồng thời thấy được từng sản phẩm đóng góp bao nhiêu.
b. Ưu Điểm Của Biểu Đồ Thanh Chồng
- Tiết kiệm không gian: Phù hợp với dữ liệu phức tạp và giới hạn không gian hiển thị.
- So sánh tổng và chi tiết: Cho phép so sánh tổng giá trị và sự đóng góp của từng nhóm con.
- Tăng tính trực quan: Thích hợp để minh họa tỷ lệ hoặc thành phần.
c. Nhược Điểm Cần Lưu Ý
- Khó so sánh giữa các nhóm con: Các nhóm con không nằm trên cùng một đường gốc, khó so sánh trực tiếp giá trị giữa các danh mục khác nhau.
- Số lượng nhóm con hạn chế: Quá nhiều nhóm con sẽ khiến biểu đồ khó đọc.
- Màu sắc quá phức tạp: Cần sử dụng bảng màu hợp lý để tránh gây rối mắt.
3. 100% Stacked Bar Chart (Biểu Đồ Thanh Chồng 100%)
a. Định nghĩa
Biểu đồ thanh chồng 100% là biến thể của biểu đồ thanh chồng, trong đó tổng giá trị của các nhóm con trong một danh mục được chuẩn hóa thành 100%. Mỗi phần của thanh thể hiện tỷ lệ phần trăm mà nhóm con đóng góp vào tổng số của danh mục đó, thay vì giá trị tuyệt đối.
Ví dụ: Thể hiện tỷ lệ phần trăm doanh số từng sản phẩm trên tổng doanh số của từng kênh.
b. Ưu Điểm Của Biểu Đồ Thanh Chồng 100%
- Nhấn mạnh tỷ lệ: Tốt nhất để so sánh sự phân bố thành phần giữa các danh mục.
- Đồng nhất về kích thước: Loại bỏ sự phân tâm từ sự khác biệt về giá trị tổng, giúp tập trung vào tỷ trọng.
- Trực quan và dễ hiểu: Hiệu quả với các dữ liệu có cấu trúc phân chia rõ ràng.
c. Nhược Điểm Cần Lưu Ý
- Không hiển thị giá trị tuyệt đối: Không phù hợp nếu cần so sánh tổng giá trị giữa các danh mục.
- Số lượng nhóm con giới hạn: Quá nhiều nhóm con sẽ làm biểu đồ rối và khó đọc.
- Khó so sánh chi tiết: Các nhóm con nhỏ có thể khó phân biệt nếu có sự chênh lệch tỷ lệ không lớn.
IV. Phân Biệt Các Loại Biểu Đồ Qua Ví Dụ Cụ Thể
Hãy xem một bộ dữ liệu đơn giản về số lượng sản phẩm bán ra qua ba kênh thương mại điện tử (TikTok, Shopee, Lazada):
| Kênh | Cà phê hòa tan | Trà nguyên lá | Mật ong |
| TikTok | 150 | 100 | 50 |
| Shopee | 200 | 80 | 70 |
| Lazada | 120 | 90 | 60 |
1. Clustered Bar Chart
Tập trung so sánh từng sản phẩm trong cùng một kênh. Thông điệp chính: “Cà phê hòa tan bán chạy nhất trên cả ba kênh.”
2. Stacked Bar Chart
Tập trung vào tổng doanh số và phần đóng góp của từng sản phẩm. Thông điệp chính: “Shopee dẫn đầu về tổng số lượng sản phẩm bán ra.”
3. 100% Stacked Bar Chart
Tập trung vào tỷ lệ phần trăm của từng sản phẩm trong tổng doanh số mỗi kênh. Thông điệp chính: “Cà phê hòa tan chiếm hơn 50% doanh số trên tất cả các kênh.”
V. 7 Bí Quyết Khi Sử Dụng Biểu Đồ Thanh Ngang
Để đảm bảo biểu đồ của bạn rõ ràng, trực quan và hiệu quả, hãy ghi nhớ các nguyên tắc sau:
1. Sắp xếp các thanh theo thứ tự logic
Hãy luôn sắp xếp từ lớn đến nhỏ hoặc theo một trật tự hợp lý. Điều này giúp người xem dễ dàng hiểu được thông tin chỉ trong một cái nhìn lướt qua.
Ví dụ: Trong một biểu đồ so sánh doanh số của các sản phẩm, việc sắp xếp các thanh từ sản phẩm bán chạy nhất đến ít bán nhất sẽ cho thấy xu hướng rõ ràng hơn.
Mẹo nhỏ: Nếu bạn đang làm việc với dữ liệu có thứ tự thời gian (ví dụ: doanh số từng tháng), hãy giữ nguyên thứ tự tháng để đảm bảo sự liên kết.
2. Giữ khoảng cách giữa các thanh ở mức tối thiểu
Khoảng cách giữa các thanh (spacing) nên nhỏ hơn độ rộng của thanh. Điều này đảm bảo biểu đồ không bị rời rạc và dữ liệu trông liền mạch hơn.
Lưu ý: Đừng để các thanh dính sát nhau quá mức, vì điều đó có thể làm khó phân biệt các danh mục.
3. Luôn bắt đầu trục X từ 0
Trục X phải luôn bắt đầu từ 0 để đảm bảo tính chính xác khi so sánh chiều dài các thanh.
Thêm vào đó, hãy gắn nhãn dữ liệu (data labels) trực tiếp lên các thanh, thay vì sử dụng trục số. Điều này giúp người xem không cần phải ước lượng giá trị, tiết kiệm thời gian và tăng độ chính xác.
4. Loại bỏ các yếu tố gây xao nhãng
Hãy tối giản hóa biểu đồ bằng cách loại bỏ:
- Đường lưới (gridlines).
- Các chi tiết không cần thiết, ví dụ như tiêu đề hoặc ghi chú thừa.
Khi bạn đã hiển thị data labels, gridlines không còn cần thiết. Điều này giúp người xem tập trung hoàn toàn vào dữ liệu chính.
5. Tránh sử dụng biểu đồ 3D
“3D chart is evil” – một nguyên tắc bạn cần lưu ý: Biểu đồ 3D không chỉ kém chuyên nghiệp mà còn dễ làm sai lệch nhận thức của người xem về dữ liệu.
Thay vào đó, hãy giữ biểu đồ ở dạng 2D, rõ ràng và dễ đọc.
6. Hạn chế sử dụng đường viền (border)
Thêm đường viền xung quanh các thanh chỉ khiến biểu đồ trông rối mắt hơn.
Ngoại lệ duy nhất: Sử dụng đường viền để làm nổi bật (highlight) một thanh cụ thể mà bạn muốn người xem chú ý.
7. Giữ màu sắc đơn giản
Sử dụng nhiều màu sắc trên cùng một biểu đồ có thể làm người xem bối rối.
Nguyên tắc chung:
- Các thanh nên cùng một màu.
- Nếu cần nhấn mạnh một số thanh cụ thể, hãy sử dụng màu khác (highlight) để thu hút sự chú ý.
Ví dụ: Khi so sánh doanh số của các tháng, bạn có thể tô màu tháng có doanh số cao nhất bằng một màu nổi bật hơn.
VI. Khi Nào Nên Sử Dụng Các Loại Bar Chart?
Bar Chart được thiết kế để giúp bạn so sánh các danh mục khác nhau, đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp:
- So sánh các nhóm trong từng danh mục:
Sử dụng Clustered Bar Chart để phân tích chi tiết hơn trong mỗi danh mục.
Ví dụ: So sánh doanh số của từng sản phẩm trong các kênh bán hàng.
- So sánh tổng số của từng danh mục:
Dùng Stacked Bar Chart để thấy tổng số nhanh chóng.
Ví dụ: Tổng doanh thu từ các khu vực khác nhau.
- Hiển thị tỷ lệ phần trăm:
Sử dụng 100% Stacked Bar Chart để thấy rõ phần đóng góp của từng nhóm trong tổng thể.
Ví dụ: Tỷ lệ phần trăm của từng sản phẩm trong tổng doanh số.
VII. Kết luận
Bar Chart – Biểu đồ thanh ngang là công cụ tuyệt vời khi bạn cần so sánh các giá trị giữa các danh mục hoặc nhóm khác nhau. Tuy nhiên, để biểu đồ thanh ngang phát huy hiệu quả tối đa, bạn cần biết khi nào nên sử dụng và thiết kế đúng cách.
Biểu đồ là một phần vô cùng quan trọng trong ngành phân tích dữ liệu. Biểu đồ có thể hỗ trợ bạn kể được câu chuyện data từ các con số khô khan. Từ đó giúp bạn tự tin hơn khi bước chân vào ngành phân tích dữ liệu. Bên canh đó, có một kế hoạch học tập sẽ giúp bạn tạo ra sự khác biệt lớn. Bạn cần phải nắm vững các bước quan trọng trong quy trình phân tích dữ liệu nếu bạn muốn thành thạo về dữ liệu và bộ công cụ.
Để học thêm và thành thạo nhiều kĩ năng về chart nói riêng và Excel nói chung, hãy tham khảo khóa học Data Storytelling Mastery tại ACE Academy. Khóa học này sẽ giúp bạn thông thạo mọi kĩ năng xử lí dữ liệu trong Excel, Power BI giải quyết mọi bàn toán kinh doanh với cơ hội nghề nghiệp rộng mở. Bắt đầu hành trình của bạn ngay hôm nay với các khóa học của ACE Academy để trở thành một chuyên gia phân tích dữ liệu thành công!
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào hoặc muốn biết thêm thông tin về các khóa học, đừng ngần ngại liên hệ với ACE. Bọn mình luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn trên con đường chinh phục dữ liệu.
