VBA Excel là gì? VBA có còn cần thiết và giải pháp nào thay thế?

VBA (Visual Basic for Applications) là một ngôn ngữ lập trình tích hợp trong bộ công cụ Microsoft Office, đặc biệt là Excel. VBA cho phép người dùng ghi và chạy các macro để tự động hóa thao tác lặp lại như lọc dữ liệu, tính toán, tạo báo cáo và định dạng bảng tính. Nhờ VBA, bạn có thể tiết kiệm nhiều giờ làm việc thủ công và nâng cao hiệu suất khi xử lý dữ liệu trong Excel.

I. VBA Excel Là Gì? Ví dụ mã VBA. Tại Sao Trước Đây Ai Cũng Muốn Học?

1. VBA là gì?

VBA (Visual Basic for Applications) Excel là gì? Là một ngôn ngữ lập trình tích hợp trong bộ công cụ Microsoft Office, đặc biệt là Excel. Nó cho phép người dùng:

• Ghi và viết các macro (tập hợp lệnh tự động)
• Tạo các nút bấm (button) trong file Excel để thực hiện tác vụ
• Tự động hóa các thao tác lặp lại: lọc dữ liệu, tính toán, báo cáo, định dạng bảng

Từ lâu, VBA từng là “cứu cánh” cho những người làm kế toán, tài chính, phân tích dữ liệu, vì giúp tiết kiệm rất nhiều giờ làm việc thủ công trong Excel.

2. Ví dụ về mã VBA Excel

Ví dụ mã VBA đơn giản – Tự động hiển thị thông báo trong Excel

Sub HienThiThongBao() MsgBox "Chào bạn! Đây là đoạn mã VBA đầu tiên của bạn.", vbInformation, "Thông báo từ ACE Academy" End Sub

📌 Cách sử dụng VBA Excel:

A. Mở Excel → nhấn Alt + F11 để mở cửa sổ VBA Editor

B. Chèn một Module mới → dán đoạn mã vào

C. Nhấn F5 để chạy → hộp thoại sẽ hiển thị thông báo

💡 Giải thích ngắn:

• Sub dùng để định nghĩa một thủ tục (procedure)
• MsgBox là hàm hiển thị hộp thoại
• "Thông báo từ ACE Academy" là tiêu đề của hộp thoại

Trước Đây VBA Excel Là gì mà lại là Một Kỹ Năng Đắt Giá? Vì những lý do sau:

• Dễ tiếp cận với người dùng Excel không biết lập trình
• Có thể xử lý những công việc phức tạp chỉ với vài dòng lệnh
• Hữu dụng trong môi trường nội bộ chưa chuyển lên cloud
• Tạo ra công cụ tiện ích nội bộ phục vụ báo cáo, xử lý dữ liệu nhanh chóng

Với nhiều dân văn phòng, học VBA giống như nâng cấp lên một “phiên bản Excel cao cấp hơn”.

II. Có Nên Học VBA Excel Không?

Câu trả lời là KHÔNG – hoặc ÍT NHẤT là KHÔNG NÊN ĐẶT LÀ KỸ NĂNG ƯU TIÊN HÀNG ĐẦU để học trong năm 2024 – 2025.

III. Trải Nghiệm Thực Tế – Từ Người Từng Dạy VBA

Là người từng đứng lớp giảng dạy VBA cho học viên ngành tài chính, kế toán và vận hành doanh nghiệp, Giảng viên Kim Trương đã thấy:

• VBA giúp tiết kiệm nhiều thời gian ở môi trường Excel desktop
• Nhưng lại gây rào cản lớn khi doanh nghiệp chuyển sang Cloud, Power BI, hoặc cần dashboard tương tác

Chị từng làm hệ thống báo cáo nội bộ bằng VBA, nhưng sau 3 năm, không ai kế thừa được. Đó là lúc ta nhận ra: học VBA chỉ giải quyết ngắn hạn, nhưng gây khó khăn dài hạn.

Công cụ nào có thể thay thế VBA một cách hiệu quả trong dài hạn? Tham khảo ngay khóa học Excel Advanced Data Analytics in Excel tại ACE Academy để hiểu sâu hơn về Excel và làm chủ mọi tác vụ Excel chỉ sau vài buổi học

IV. 6 lý do vì sao không nên học VBA Excel ở thời điểm hiện tại

Dưới đây là 6 lý do vì sao VBA không còn là kỹ năng đáng đầu tư nữa:

1. VBA Excel Là Ngôn Ngữ Lỗi Thời Và Không Còn Được Ưu Tiên Phát Triển

Theo thông báo chính thức từ Microsoft Learn, VBA không còn là ngôn ngữ chiến lược của Microsoft kể từ khi Office Scripts và Power Automate ra mắt. Thay vì cập nhật VBA, Microsoft đang đầu tư mạnh vào các công cụ cloud-based như:

• Power Automate – xây quy trình tự động hóa không cần code
• Office Scripts – thay thế VBA trên Excel Online bằng ngôn ngữ TypeScript
• Power Query & Power Pivot – xử lý và mô hình hoá dữ liệu

Trong tài liệu chính thức của Microsoft, Office Scripts mới là tương lai của automation trong Excel, không phải VBA.

Nếu bạn học kỹ năng tự động hóa cho tương lai, VBA không còn là lựa chọn chiến lược.

2. VBA Không Hoạt Động Trên Excel Online – Một Xu Hướng Không Thể Đảo Ngược

Doanh nghiệp toàn cầu đang dịch chuyển sang Microsoft 365 – Google Workspace – và nền tảng đám mây để cộng tác hiệu quả hơn. Tuy nhiên:

• VBA chỉ chạy trên Excel Desktop
• Không tương thích với Excel Online
• Không chạy được trên điện thoại, tablet hoặc cloud server

Hệ quả: macro VBA bạn viết sẽ không dùng được trong các file Excel được chia sẻ online – rất bất tiện và lỗi thời.

3. Học VBA Cần Nhiều Công Sức, Nhưng Giá Trị Không Lâu Dài

Để thành thạo VBA Excel, bạn cần:

• Học cú pháp lập trình riêng biệt
• Nắm được logic xử lý lỗi (debug)
• Biết cách thao tác với file, sheet, vùng dữ liệu

Nhưng sau khi học xong, bạn sẽ thấy:

• Không áp dụng được cho nền tảng cloud
• Khó bảo trì và thiếu người kế thừa trong team
• Gần như không tái sử dụng được cho Power BI, Python hay Automation tool nào khác

Vì vậy: Chi phí cơ hội rất cao – học xong VBA nhưng không thể mở rộng năng lực sang các công nghệ mới.

4. Nhiều Công Cụ Hiện Đại Thay Thế VBA Một Cách Mạnh Mẽ

Bạn đã có thể sơ bộ hình dung được VBA Excel là gì, và VBA từng là công cụ mặc định cho người muốn tự động hóa Excel. Nhưng giờ đây, hệ sinh thái Microsoft – cùng với sự phát triển của công nghệ AI và nền tảng cloud – đã cung cấp nhiều lựa chọn hiện đại hơn, trực quan hơn, và mạnh mẽ hơn để thay thế VBA.

Dưới đây là 5 công cụ đang được ưu tiên thay thế VBA trong môi trường doanh nghiệp hiện đại:

4.1 Power Query – Kéo, Thả, Làm Sạch Dữ Liệu Dễ Dàng

Power Query là công cụ trích xuất – biến đổi – tải dữ liệu (ETL) tích hợp trong Excel và Power BI. Vì sao Power Query tốt hơn VBA?

• Không cần viết dòng code nào
• Làm sạch, hợp nhất dữ liệu từ nhiều nguồn (Excel, SQL, Web…)
• Mọi bước biến đổi được lưu lại và có thể tái sử dụng
• Dễ audit – dễ chia sẻ – dễ bảo trì

Thay vì viết 50 dòng VBA để làm sạch file bán hàng, bạn chỉ cần 5 thao tác kéo-thả bằng Power Query.

4.2 Power Pivot – Mô Hình Hóa Dữ Liệu Như Chuyên Gia BI

Power Pivot là công cụ giúp bạn tạo các mô hình dữ liệu phức tạp với mối quan hệ giữa các bảng và tính toán bằng ngôn ngữ DAX (Data Analysis Expressions). Điểm nổi bật của Power Pivot:

• Xử lý dữ liệu hàng trăm ngàn dòng mà Excel thường không xử lý nổi
• Cho phép tính toán KPI phức tạp, linh hoạt hơn cả hàm Excel
• Là bước đệm quan trọng để học Power BI chuyên sâu

Nếu bạn làm báo cáo quản trị cho sếp – Power Pivot chính là công cụ giúp bạn “thống trị” dashboard chỉ trong một file Excel.

4.3 Power Automate – Tự Động Hóa Không Cần Code

Power Automate (tên cũ là Microsoft Flow) là công cụ no-code cho phép bạn tạo ra quy trình tự động hóa công việc như:

• Gửi báo cáo mỗi sáng qua email
• Khi form được submit thì lưu vào file Excel
• Cảnh báo khi có dữ liệu bất thường trong bảng tính

Và tất cả đều làm được không cần viết dòng code nào. Thay vì dùng VBA để lọc và gửi mail theo từng dòng dữ liệu, bạn chỉ cần kéo các khối hành động trong Power Automate.

4.4 Office Scripts – Automation Mới Thay VBA Cho Excel Online

Đây là ngôn ngữ lập trình mới được Microsoft phát triển thay VBA, dùng TypeScript – một phiên bản hiện đại hơn của JavaScript.

Lợi ích của Office Scripts:

• Chạy được trên Excel Online (VBA thì không)
• Hỗ trợ cộng tác thời gian thực
• Tích hợp tốt với Power Automate để tạo luồng công việc tự động
• Code rõ ràng, dễ đọc, dễ chia sẻ cho team IT kế thừa

Office Scripts là một công cụ dành cho những ai muốn viết automation chạy không cần mở máy – không cần mở file.

4.5 Python for Excel – Cây Cầu Nối Với Thế Giới Dữ Liệu Lớn

Từ năm 2023, Microsoft chính thức tích hợp Python vào Excel. Giờ đây, bạn có thể:

• Viết hàm xử lý dữ liệu nâng cao ngay trong Excel
• Phân tích thống kê – dự báo – machine learning
• Kết nối API để kéo dữ liệu từ web, phần mềm khác

Nếu bạn đã từng muốn “làm Excel theo cách dân Data Science làm”, đây là cơ hội dành cho bạn.

5. Nhà Tuyển Dụng Đang Cần Kỹ Năng Automation Khác – Không Còn Là VBA Excel

Theo khảo sát từ UMass Amhert – Isenberg School of Management, hiện nay các nhà tuyển dụng không hỏi “VBA Excel là gì”, “bạn có biết Excel VBA không?” mà họ cần bạn:

• Biết Power BI, Excel nâng cao
• Biết phân tích dữ liệu và xây dựng dashboard
• Biết tự động hóa quy trình không cần code (no-code tools)
• Biết dùng Python hoặc Power Platform để xử lý dữ liệu

Đồng nghĩa là VBA Excel không còn giúp bạn nổi bật trong CV nữa, nếu bạn muốn phát triển theo hướng: Data Analyst, Business Analyst, BI Developer, Excel Power User

Các công cụ này:

• Được Microsoft khuyến nghị thay thế VBA
• Tương thích với cloud, AI, và nền tảng hiện đại
• Dễ học hơn nhờ có giao diện trực quan và tài liệu phong phú

6. Chỉ Nên Học VBA Nếu Bạn Đang Duy Trì Hệ Thống Cũ

Một vài trường hợp học excel VBA vẫn hợp lý:

• Doanh nghiệp bạn đang có nhiều file macro cũ cần duy trì
• Bạn chỉ dùng Excel Desktop, không chia sẻ file online
• Bạn cần “chữa cháy” cho một quy trình nhỏ lặp lại mỗi ngày

Tuy nhiên, ngay cả khi đó: VBA chỉ nên là kỹ năng “tạm thời”, không phải chiến lược lâu dài.

V. Vậy Nên Học Gì Thay VBA Excel?

Nếu bạn muốn nâng cấp khả năng phân tích và tự động hóa thực sự bền vững và hiện đại, hãy bắt đầu với:

• Power Query & Power Pivot
• Power Automate
• Python for Data Analytics
• Office Scripts (nếu bạn làm việc trên Excel Online)

VI. Kết Luận: Có Nên Học VBA Excel Không?

Bài viết này đã giải đáp cho bạn VBA Excel là gì và các lí do không nên học excel VBA.

Học excel VBA giống như dùng điện thoại nắp gập: đã từng tốt, nhưng nay đã có smartphone. Thay vì cố học một công cụ sắp lỗi thời, bạn nên:

• Chọn công cụ phù hợp với công việc hiện tại và cả tương lai
• Học thứ giúp bạn tạo ảnh hưởng – tạo chuẩn hóa – và dễ dàng kế thừa

VBA có thể vẫn hữu dụng trong vài bối cảnh, nhưng với xu hướng chuyển đổi số – cloud – AI hiện tại, VBA đã không còn là công cụ đáng để bạn đầu tư thời gian học chuyên sâu nữa.

Một số bối cảnh vẫn nên dùng VBA

Dù đang dần bị thay thế bởi các công cụ hiện đại, VBA Excel vẫn hữu dụng trong một số trường hợp sau:

1. Doanh nghiệp dùng Excel bản cũ (2007–2016)

• Power Query và Automate không được hỗ trợ đầy đủ
• Hạ tầng công ty không có Office 365 → Excel VBA là giải pháp duy nhất để tự động hóa

2. Nhu cầu tự động hóa lặp đi lặp lại trong 1 file duy nhất

• In báo cáo hàng tuần, tạo hóa đơn, xử lý phiếu xuất nhập tự động
• VBA chạy nhanh, đơn giản, không cần kết nối internet hay dịch vụ ngoài

3. Dự án mang tính “one-off” và không cần bảo trì

• Tạo macro xử lý dữ liệu cho một lần dùng duy nhất
• Không cần đầu tư học thêm công cụ mới

4. Đội ngũ không có nền tảng lập trình hiện đại

• VBA dễ học hơn Python / R
• Có thể ứng dụng ngay mà không cần cài thêm phần mềm

5. Tương thích tốt với các phần mềm văn phòng khác (Word, Outlook)

• Tự động gửi mail từ Outlook, xuất báo cáo Word từ Excel

🎯 Tóm lại:

Nếu bạn đang làm việc trong môi trường Excel truyền thống, không có hạ tầng cloud, hoặc cần thao tác nhanh trên file cục bộ, VBA vẫn là công cụ rất hiệu quả và đáng dùng.

Bạn muốn nâng cấp kỹ năng automation trong Excel/PBI theo hướng chuyên nghiệp và tương lai hơn VBA? Tìm hiểu khóa học Excel Advanced Data Analytics in Excel tại ACE Academy

Trong khóa học Excel này. bạn sẽ học về:

• Power Query – Power Pivot từ tư duy đến thực hành
• Kỹ thuật phân khúc và định giá khách hàng
• Automation đúng chuẩn business analyst
• Case study thực tế & mentor hỗ trợ 1:1

Với chương trình học tinh gọn, sắp xếp logic và luôn cập nhật theo các tính năng mới nhất từ Microsoft, bạn sẽ được trải nghiệm một khóa học Excel bám sát với thực tế, học và ứng dụng được ngay chỉ sau 1 2 buổi học. Khóa học Excel Advanced Data Analytics in Excel tại ACE Academy nói không với lý thuyết suông, bạn sẽ được thực hành liên tục trong suốt các buổi học, xử lí case study doanh nghiệp từ A đến Z. Khóa học phù hợp ngay cả khi bạn đang là newbie hay đã ở cấp độ advanced! Tìm hiểu ngay khóa học Excel tại ACE Academy để trở thành chuyên gia phân tích dữ liệu với công cụ Excel.

VII. FAQ – Câu hỏi thường gặp về VBA Excel

VIII. Về ACE Academy và tác giả

Học viện phân tích kinh doanh – ACE Academy là học viện chuyên sâu về Tư duy phân tích dữ liệu Data Analytics, được thành lập bởi các chuyên gia đã từng làm việc tại Lazada, TikTok, Calvin Klein, Levi’s, BOSCH. Đội ngũ giảng viên đều là những người có kinh nghiệm tư vấn, triển khai hệ thống phân tích dữ liệu thực tế tại Canada, Singapore, Đức và Việt Nam.

Các khóa học tại ACE được thiết kế theo chuẩn tư duy Analyst – không chỉ dạy thao tác, mà giúp bạn biết ứng dụng công cụ vào giải quyết bài toán thật trong doanh nghiệp. Để trở thành Data Analyst chuyên nghiệp, bạn phải trang bị rất nhiều kỹ năng. Trong đó không thể thiếu những kĩ năng quan trọng như chiến lược, kỹ thuật, giao tiếp. Các khoá học data analysis như “Data Analysis For Business Professional” , “Data Storytelling Mastery” “Data Analytics in Excel”, “Data Analytics in Power BI”… sẽ giúp bạn! ACE Academy cam kết cùng bạn xây dựng nền tảng vững chắc, dễ dàng áp dụng, phát triển sự nghiệp

About the author

Alice Mai

Founder & Lead Instructor of ACE Academy

Cô Alice là founder tại ACE Academy – nền tảng đào tạo kỹ năng phân tích dữ liệu và tư duy kinh doanh thực chiến. Cô đồng thời là chuyên gia tư vấn tại ACE Partners Consulting & 180 Systems Canada, tập trung vào chiến lược, digital marketing và chuyển đổi số cho các doanh nghiệp. Với hơn 15 năm kinh nghiệm tại các tập đoàn đa quốc gia như TikTok, Lazada và ACFC, Alice kết hợp giữa tư duy lãnh đạo và công nghệ để kiến tạo giải pháp giáo dục phù hợp cho thế hệ trẻ trong thời đại AI.

Linkedin Threads Facebook